Etapy rozwoju psa – czyli czego uczy się psi maluch i dorosły pies

Pies zanim dorośnie przechodzi różne etapy rozwoju, w których intensywnie rośnie i rozwija swoje kompetencje do życia zarówno w psim, jak i ludzkim świecie. Pierwsze miesiące są niezwykle ważne, aby szczeniak nauczył się odpowiedniej komunikacji, panowania nad emocjami oraz ukształtował swój charakter.

Każdy etap dorastania to nowe wyzwania i zdobywanie nowych umiejętności przez ciekawskiego świata szczeniaka. Psi maluch szybko rośnie, a opiekun jest odpowiedzialny za wychowanie go na zrównoważonego dorosłego psa.

Indywidualne cechy charakteru szczenięcia zależne są m.in. od rasy, temperamentu rodziców, stresu prenatalnego i wczesno szczenięcych doświadczeń.

Aby wychować psiego malucha trzeba na początku poświęcić dużo czasu, aby mieć potem ułożonego, grzecznego i szczęśliwego psa.

• Etap prenatalny (okres ciąży suki około 59-63 dni)

Szczenięta podlegają wpływom, które mogą oddziaływać na ich rozwój psychiczny już w czasie ciąży suki. Stres, który doświadcza suka w ciąży może negatywnie wpływać na rozwój mózgu jej szczeniąt oraz ich emocjonalność. Warunki w jakich przebywa ciężarna suka również wpływają na płód i przyszłe zachowania szczeniaków, ponieważ niedożywiona i zastraszona suka może urodzić szczenięta o niskiej masie urodzeniowej, bez odpowiednio rozwiniętej odporności, a nawet przejawiające cechy wycofania i lękliwości.

• Etap noworodka (od narodzin do 2 tygodnia życia)

Szczeniaki rodzą się ślepe, głuche, bezzębne i cały okres pierwszych 14 dni spędzają wtulone w matkę. Jedynie dobrze rozwiniętym zmysłem jest dotyk i węch, który pozwala na rozpoznawanie swojej psiej matki i zlokalizowanie gruczołów mlekowych.

Głównymi aktywnościami szczeniaka w tym okresie jest: ssanie i spanie, a cała energia zużywana jest na intensywny wzrost szczeniaka. Suka karmi swoje szczenięta, wylizuje, myje, ogrzewa i zapewnia bezpieczeństwo. Szczeniak potrzebuje stymulacji, aby się wypróżniać.

• Etap zmysłów (od 2 do 4 tygodnia życia)

W tym czasie bardzo intensywnie rozwijają się wszystkie zmysły u szczeniaka oraz zdolności motoryczne. Najczęściej między 10 a 14 dniem życia otwierają się oczy (z każdym dniem maluch lepiej rozpoznaje kształty i kolory) oraz zaczynają rosnąc zęby mleczne. Około 2 tygodnia życia otwierają się kanały słuchowe i szczeniak zaczyna słyszeć pierwsze dźwięki. Szczenię zaczyna pełzać i świadomiej używać swoich łap oraz doskonale rozpoznaje już swoje rodzeństwo.

W okresie od 3 do 4 tygodnia szczeniak jest bardzo czujny, docierają do niego nowe nieznane bodźce, zaczyna obserwować otoczenie, swoją matkę i rodzeństwo oraz poznaje ludzi przebywających obok.

Szczenię zaczyna naśladować swoją matkę, uczy się podstawowych zachowań, uczy się czystości i załatwiania swoich potrzeb fizjologicznych poza gniazdem (poza miejscem, w którym śpi i je). Zaczyna bawić się ze swoim rodzeństwem i eksplorować otoczenie.

Szczeniak powinien być po raz pierwszy odrobaczony w 3-4 tygodniu życia.

• Etap socjalizacji przy matce i rodzeństwie (od 4 do 8 tygodnia życia)

Szczeniaki między 4 a 6 tygodniem życia mają już dobrze rozwinięte zmysły, a ich codzienne aktywności jakimi są zabawa, samodzielne jedzenie, pielęgnacja, przerywane są 3-4 drzemkami w ciągu dnia.

W tym okresie szczeniaki bardzo szybko się uczą i są bardzo ciekawskie w poznawaniu świata. Uczą się za pomocą naśladownictwa psich zachowań, nauki dobrej komunikacji, siły gryzienia i odpowiedniej zabawy.

Suka uczy dyscypliny, zaczynając karcić szczenięta za złe zachowania i zbyt mocne gryzienie. Szczenięta uczą się przede wszystkim kontroli ugryzień, pozycji uległej i reagowania na dystansujące sygnały grożące ze strony suki i starszych psów. Wychowanie przez psią matkę i starsze dobrze zsocjalizowane psy jest bardzo ważne i nie powinniśmy się w to niepotrzebnie wtrącać.

Szczeniak w tym czasie powinien również poznać człowieka, jego dotyk i wspólną zabawę, aby zapamiętał to jako miłe doświadczenia.

• Etap socjalizacji przy człowieku (od 8 do 12 tygodnia życia)

W 8 tygodniu życia szczeniak może zostać odstawiony od swojej matki i powinien zjadać już dostosowaną do swojego wieku karmę. Warto również w tym okresie rozpocząć szczepienia przeciw chorobom zakaźnym według kalendarza szczepień. Do 10 tygodnia życia szczeniak powinien mieć już wykształcone wszystkie zęby mleczne (28), a przy 12 tygodniu życia powinien nabrać również pełnej odporności po szczepieniach.

Szczeniak idąc do nowego domu powinien rozpocząć socjalizację przy człowieku. Między innymi powinien sukcesywnie poznać nowe rzeczy i dźwięki (np. odkurzacz, suszarka, garnki, parasolka, szczotka, dzwonek do drzwi, płacz dziecka, szum uliczny), zapoznać się z różnymi osobami (dorosłymi, starszymi, dziećmi, niepełnosprawnymi) oraz ze wszelkimi sytuacjami, które będzie spotykał w późniejszym dorosłym życiu (np. kąpiel, jazda samochodem, wizyta u groomera i weterynarza, zabiegi pielęgnacyjne).

🐾 Pierwsze kroki szczeniaka w domu przeczytaj więcej

Istotne jest wykorzystanie tego okresu, ponieważ w tym czasie szczeniak poznaje również uczucie strachu i dotąd ciekawski szczeniak, staje się bardziej ostrożny i strachliwy co do nowych nieznanych rzeczy. Powinien jak najwięcej rzeczy, dźwięków i sytuacji poznać, gdy ciekawość pozwala mu na budowanie i zapamiętywanie nowych skojarzeń bez strachu. Nie powinien więc w tym okresie doświadczyć zbyt silnego strachu, czy bólu, aby nie stał się nadmiernie lękliwy i nieufny.

Wykluczone jest stosowanie jakichkolwiek kar cielesnych, natomiast powinno się każdorazowo nagradzać zachowanie pożądane. Budowanie relacji z człowiekiem powinno być oparte na pozytywnych skojarzeniach, miłych doznaniach i prostej komunikacji, którą zrozumie szczeniak. Nauka poprzez zabawę jako jeden z najważniejszych elementów budowania relacji z opiekunem, a także nauka pierwszych komend, podążania za właścicielem i przybiegania na zawołanie są niezwykle ważne w pierwszych etapach wspólnego życia.

Szczeniak z łatwością uczy się nowych rzeczy, jeśli jest nagradzany za każdym razem, gdy coś zrobi dobrze, a jego pomyłki nie są karane krzykiem, tylko ponowną próbą i motywacją, aby osiągnąć sukces i radość opiekuna. Ważne jest również wydawanie krótkich i niezmiennych nazw komend oraz wprowadzenie przewidywalnego trybu życia (spacery, jedzenie, zabawa, trening, odpoczynek).

Koło 12 tygodnia życia szczeniak zaczyna oddawać regularnie mocz i kał oraz przesypiać całe noce.  Idealny czas na naukę czystości i załatwiania się na zewnątrz.

Te dwie fazy socjalizacji z innymi psami i z człowiekiem są kluczowe w rozwoju psiej świadomości oraz mają zasadniczy wpływ na temperament i psychikę psa.

• Etap psiego nastolatka (od 3 do 4 miesiąca życia)

Szczenię zaczyna zmieniać się w młodego psa, który staje się bardziej niezależny i próbuje po raz pierwszy ustalać swoje miejsce w psiej lub ludzkiej rodzinie. Jest to okres ustalania hierarchii, dlatego ważne jest już od początku wprowadzanie i konsekwentne przestrzeganie zasad, aby pies wiedział co może, a czego nie w relacji z nami.

Ważne jest również, aby pracować z psem nad jego niezależnością w działaniach, aby nie był zbyt mocno przywiązany do właściciela i umiał samodzielne pracować na zdobywanie nagrody w domu i na zewnątrz.

Pierwsze miesiące są najważniejsze dla rozwoju społecznego, czasu dojrzewania i ustalania relacji. W tym czasie szczeniak powinien być już regularnie co miesiąc odrobaczany oraz do ukończenia 4 miesiąca życia przyjąć pierwsze szczepienie przeciwko wściekliźnie (odnawiane później co roku – jako obowiązkowe).

W tym okresie rosną stałe zęby (42), a wypadają mleczne, dlatego szczeniak ma ogromną potrzebę żucia i gryzienia, chcąc poradzić sobie z bolesnością i swędzeniem. Aby nie gryzł wszystkiego co napotka na swojej drodze, warto zapewnić mu mnóstwo gryzaków, które złagodzą ból i pomogą w rozładowaniu energii.

Pamiętajmy, że zarówno szczeniak, jak i dorosły pies potrzebuje mieć spełnione swoje podstawowe potrzeby (m.in. żucie, gryzienie, eksplorowanie, zdobywanie pożywienia, poczucie bezpieczeństwa, zabawa), aby być szczęśliwym i nie problemowym członkiem rodziny.

🐾 Czytaj więcej o podstawowych potrzebach psa

• Etap dojrzewania (od 4 do 12 miesiąca życia)

Tzw. burza hormonalna i okres ucieczek, w przypadku samców obserwujemy wzrost testosteronu w organizmie i zmiany w zachowaniach. Pojawiają się tendencje do ucieczek i chęci poznania terenu na własną łapę. W tym czasie suczki zazwyczaj mają pierwszą cieczkę i dlatego powinno zwrócić się szczególną uwagę na swoje psy, aby nie utrwalać tendencji włóczęgostwa i zdobywania przyjemnych doznań z ucieczek (obiegnięcie dużego terenu, zjedzenie znalezionych pyszności, zapoznanie suczek w cieczce) oraz negatywnych doznań z powrotu do niepokojącego się i złego właściciela, co tylko utwierdzi młodego psa, że ucieczki są przyjemniejsze niż powroty.

Jest to trudny okres buntu, ale nie powinniśmy karać psów za ich irracjonalne zachowania, ponieważ pies również musi nauczyć się radzić sobie w trudnych stresowych sytuacjach i wsparcie opiekuna oraz budowanie pozytywnej relacji jest bardzo ważne. Warto w tym okresie pilnować swoje psy, wyprowadzając je na smyczy, zajmować ich głowę zabawami węchowymi i intelektualnymi (więcej o wzbogacaniu psiego środowiska), aby móc je zmęczyć psychicznie oraz budować pozytywne skojarzenia w czasie treningów posłuszeństwa.

Osiągnięcie pełnej dojrzałości płciowej jest zmienne i zależy od wielkości i rasy psa oraz od warunków środowiskowych i diety. Przyjęło się iż, rasy małe mogą osiągać dojrzałość płciową już w wieku 4-6 miesięcy, a psy ras średnich i dużych mając 7-13 miesięcy lub później. Samce po osiągnięciu dojrzałości płciowej zaczynają podnosić nogę podczas oddawaniu moczu, ekscytować się gdy widzą suczkę oraz wykazywać agresję wobec innych samców.

Zazwyczaj jest to najlepszy moment do podjęcia decyzji o kastracji psa lub suki (m.in. biorąc pod uwagę względy zdrowotne, charakter psa i jego lęki). Optymalny wiek do zabiegu u ras wcześnie dojrzewających jest po 6-8 miesiącu życia, a u ras późno dojrzewających po 24 miesiącu życia (kiedy rozwój układu kostno-stawowego jest ukończony). Zabieg u suczek powinien być przeprowadzany miesiąc przed cieczką lub trzy miesiące po jej zakończeniu.

• Etap dorosłości (od 1-4 lata)

Dojrzałość społeczną i wiek dorosły psy osiągają w zależności od rasy i wielkości między 2 a 4 rokiem życia. Przyjęło się jednak, że psa można nazwać dorosłym po osiągnięciu wieku 18 miesięcy. Pies jest dojrzały zarówno fizycznie, jak i emocjonalnie oraz świadomy swojej pozycji w stadzie bądź rodzinie i jeśli do tej pory nie zostały wprowadzone jasne zasady i reguły wspólnego życia, ani nawiązana głębsza więź z człowiekiem, może się okazać to trudne do nadrobienia, ale nie niemożliwe! Wszystko zależy od naszej postawy i komunikacji, aby pies zrozumiał o co nam chodzi i dzięki pozytywnym skojarzeniom i przewidywalności w życiu z nami czuł się bezpiecznie.

Przede wszystkim warto pamiętać, że psy bardzo dobrze nas obserwują, a zwłaszcza świetnie czytają nasze sygnały niewerbalne, ruchy ciała, gesty i rozumieją je dużo szybciej niż nasze słowa. Polecenia słowne z czasem kojarzone są z gestami i pies słysząc po raz kolejny komendę wie już co ma robić. Istotne jest, aby dać psu czas na zrozumienie o co nam chodzi, ponieważ nieznane słowa i zdenerwowanie opiekuna może wprowadzić psa w zakłopotanie i z pewnością nie wpłynie na budowanie relacji.

Ważne jest, aby ucząc szczeniaka, jak i dorosłego psa wykonywania komend, czy sztuczek, nagradzać go od razu po wykonaniu polecenia, ponieważ pies łatwiej nauczy się, że jego działania przynoszą właśnie te pozytywne konsekwencje w formie nagrody (smaczka, wspólnej zabawy, pogłaskania, słownego nagrodzenia) lub też za niepożądane zachowanie braku nagrody (odejście opiekuna, brak jego uwagi, brak ulubionej zabawki, czy smaczka). Pies uczy się, że posłuszeństwo opiekunowi przynosi więcej korzyści niż niewłaściwe zachowanie, które nie jest nagradzane.

• Etap starości (do około 14 lat)

Przeciętna długość życia psa wynosi 14 lat. Psy w zależności od rasy zwykle utrzymują dobrą kondycję fizyczną mniej więcej przez 8-10 lat, a potem zaczynają tracić wigor i pogarszają się u nich węch i wzrok. Pierwsze oznaki starzenia zauważalne mogą być już około 6 roku życia: kamień nazębny, postępująca siwizna na wargach i uszach, a następnie w okolicach oczu i całego ciała.

Psy w zaawansowanym wieku potrzebują większej uwagi i troski, a także dostosowania diety odpowiedniej do ich potrzeb (tryb życia, choroby, mniejsze wymagania kaloryczne).

Starsze psy z racji wieku i chorób czasem mniej chętniej wychodzą na spacery lub też wolą zdecydowanie krótsze. Wiele z nich przesypia większość dnia, potrzebuje o wiele więcej czułości ze strony opiekuna niż kiedy były młodsze, a także pogarsza się im słuch i wzrok, co również może wpływać na zmiany w zachowaniu, ze względu na mniejsze wyczulenie postrzegania otaczającego środowiska. Należy pamiętać, aby nie doprowadzać do zaskakiwania i przestraszenia psa, bo może w chwili strachu zareagować w sposób obronny agresją.

Ruch na świeżym powietrzu pomaga utrzymać się w dobrej formie i warto starszym psom na to pozwalać, ale odpowiednio go dawkując i nie pozwalając na zbyt duże przemęczenie. Procesu starzenia nie da się powstrzymać, dlatego mogą występować wszelkie dolegliwości upośledzenia słuchu, wzroku, węchu, bolesności w stawach i kręgosłupie, problemy sercowe, guzy, brak apetytu, drżenia mięśni, czy demencje starcze (np. zapominanie miejsc, zaburzenia snu). Starsze psiaki są bardziej wrażliwe na zimno i źle znoszą upały, a także podatne są na wszelkie zakażenia z racji spadku odporności.

Starszy pies może zacząć zapominać komendy, które do tej pory świetnie znał, a każde nowe bodźce i sytuacje (przeprowadzka, nowy domownik, zmiana w otoczeniu, które do tej pory dobrze znał), mogą wprowadzać go w zagubienie i różne dolegliwości fizyczne oraz psychiczne, dlatego warto zapewnić mu na ostatnie lata życia spokój, bezpieczeństwo i niezmienność znanego do tej pory środowiska.

🐾 Więcej artykułów na podobny temat zobacz

🐾 Wzbogacanie psiego środowiska przeczytaj więcej

🐾 Chcesz poznać historię psich klientów oraz śledzić na bieżąco nowości?
Obserwuj nas na Facebooku i Instagramie 😍